Ćwiczenia oddechowe w terapii logopedycznej
Ćwiczenia oddechowe należą do podstawowych technik wykorzystywanych w terapii logopedycznej w zaburzeniach różnego typu. Pytania dotyczące ich stosowania pojawiają się wówczas, gdy terapeuta chce rozbudować czy zweryfikować swój warsztat.
Kryteria doboru ćwiczeń oddechowych
Ćwiczenia oddechowe znajdują w logopedii szerokie zastosowanie. Są one istotne w terapii zaburzeń artykulacji, niepłynności mowy, dysfunkcji głosu, we wczesnej interwencji logopedycznej, afazji, gerontologopedii czy w wypadku zaburzeń komunikacji wynikających z nieprawidłowości ruchowych, np. u osób z dyzartrią itd.
Nie oznacza to, że ich stosowanie jest zawsze oczywiste i nie sprawia logopedom żadnych problemów. Wątpliwości pojawiają się szczególnie wtedy, gdy terapeuta mowy podejmuje wysiłek rozbudowania swojego warsztatu o nowe techniki czy podejmuje weryfikację konkretnych ćwiczeń. Problemem może okazać się wtedy odpowiedni ich dobór.
Istnieje kilka kryteriów stanowiących podstawę oceny przydatności danej techniki lub danego, konkretnego ćwiczenia do terapii określonego rodzaju zaburzenia komunikacji. Po pierwsze, nie każde ćwiczenie oddechowe może być stosowane w dysfunkcjach komunikacji o zróżnicowanym podłożu. Ćwiczenia, które można by określić mianem uniwersalnych, stanowią niewielką grupę, przy czym są to przede wszystkim ćwiczenia wykorzystywane również w wypadku aktywności innych niż terapia logopedyczna – w sporcie, w fizjoterapii, w nauce impostacji głosu w śpiewie klasycznym. Niejednokrotnie wspomagają one terapię logopedyczną, jednak nie należą do prób bezpośrednio kształtujących nawyki oczekiwane w postępowaniu terapeutycznym. W praktyce obserwujemy również, że ćwiczenia zalecane w wypadku określonej dysfunkcji mowy w innym rodzaju zaburzeń są zupełnie nieefektywne.
Podstawowym kryterium, jakie należy uwzględnić, jest ich cel – przy czym jest on zależny, oczywiście, od rodzaju dysfunkcji mowy bądź ogólnego celu terapii. Inne zatem ćwiczenia stosujemy w terapii dzieci z zaburzeniami artykulacji, inne – we wczesnej interwencji logopedycznej, jeszcze odmienne natomiast – u pacjentów z zaburzeniami głosu, niepłynnością mowy czy afazją.
Podstawowe zaburzenia oddychania
Podstawowym – wyjściowym sposobem rozróżnienia dwóch rodzajów oddychania, jakie okazuje się przydatne w logopedii, jest podział oddychania na spoczynkowe,
tj. naturalny, fizjologiczny proces oddechowy, który nie łączy się z wytwarzaniem głosu, oraz dynamiczne, w czasie którego dochodzi do fonacji, czyli do aktywności fałdów głosowych.
Warto w tym miejscu nadmienić, z jakimi rodzajami zaburzeń może spotkać się logopeda w swojej pracy. Wśród nieprawidłowości oddechowych możemy wyróżnić m.in.:
POLECAMY
- nieprawidłowy tor oddechowy – a zatem sytuację, w której pacjent wykonuje wdech i wydech ustami, ocenie podlega tu oddychanie spoczynkowe;
- oddychanie, w którym dominuje aktywność określonej przestrzeni klatki piersiowej, np. tylko górnej (może się tak zdarzyć np. w zaburzeniach głosu) bądź np. wyłączenie okolic tłoczni brzusznej (w niektórych przypadkach dyzartrii, u dzieci z MPD itd.);
- krótka faza wydechowa;
- osłabiona siła wydechu;
- zaburzenia płynnego regulowania siły wydechu;
- okołoporodowe zaburzenia oddychania – należy tu wspomnieć np. o zespole Ośrodkowej Wrodzonej Hipowentylacji.
Praktycznie w terapii logopedycznej możemy się spotkać z każdym z powyższych rodzajów nieprawidłowości oddechowych, towarzyszących zaburzeniom mowy, a czasem wręcz stanowiących ich podłoże – szczególnie jeśli chodzi o artykulację czy fonację. Uwzględnienie owego podłoża dysfunkcji związanych z oddechem bądź komunikacją wyznacza cel ćwiczeń oddechowych.
Przykładowe rodzaje ćwiczeń oddechowych i ich cel
Do ćwiczeń, z którymi często spotykamy się w terapii logopedycznej, należą takie, których celem jest wypracowanie u pacjenta prawidłowego toru oddechowego. Z nieprawidłowym torem oddechowym terapeuta mowy może się spotkać w wypadku różnych zaburzeń komunikacji. Najczęściej towarzyszy on zaburzeniom artykulacji,
np. seplenieniu międzyzębowemu oraz zróżnicowanym nieprawidłowościom wynikającym z obniżonego napięcia mięśni twarzoczaszki, obejmującego m.in. mięsień okrężny ust oraz pozostałe grupy mięśni policzków, często towarzyszącego zaburzeniom genetycznym oraz niepełnosprawności intelektualnej. Omawiane ćwiczenia oddechowe rozpoczyna się od poinstruowania osoby ćwiczącej, u której występują np. zaburzenia artykulacji, o konieczności nabierania powietrza nosem, a wypuszczaniu go ustami. Do sztandarowych przykładów tych ćwiczeń należą:
- dmuchanie baniek mydlanych;
- zdmuchiwanie płomyka świeczki;
- dmuchanie piłeczki pingpongowej do bramki;
- dmuchanie łódeczek na wodzie w kierunku określonego celu
źródło: https://forumlogopedy.pl